Selasa, 9 Disember 2008

(33) - BAKUJAMAS, BATIMUNG AWAN BACAHAR

Dicoret:
Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.
22 Disember 2005 / 20 Zulkaedah 1426


Sabujurnya orang kita Banjar sugih awan bamacam-macam cara paubatan warisan padatuan paninian, tamasuk jua awan tatawar panyakit hagan orang tuha atawa kakanakan. Cumanya, bila orang-orang tuha bahari hudah kadada lagi, anak cucu pulang kada pati maharung , sunyaan patua awan tatawar tadi hilangan saikit-saikit sampailah wahini.

Orang bahari tapaksa balajar patua atawa tatawar sagalanya matan kawitan paninian, sababnya bahari kadada hospital atawa kalinik kaya wahini. Jadi, amun ada bakajadian, handak ka mana minta tolong ? Mau kada mau tapaksa bacari orang nang tahu dalam hal nang kayaitu.

Orang wahini pasalnya kada pati parlu mangatahui nang kayaitu, hospital atawa kalinik hudah ada di mana-mana. Baik di pakan ganal atawa di pakan halus. Duit pulang ada hagan mambayar ongkosnya barapa haja nang disambat oleh doktor. Imbah tu, amun kada handak batamuan doktor di hospital atawa kalinik, ubat nang hudah tasadi banyak pulang dijual orang di kadai. Ubat sakit gigi ada. Ubat garing ada. Ubat sakitan awak ada. Bah, bilang sarabanya ubat ada wahini dijual di kadai !

Tagal amun kita tiring pulang ka bangsa Cina wahini, walaugin inya paduitan hagan mambayar ongkos ubat ka doktor atawa kalinik, inya magun haja banyak manggunakan cara baubat maikut katurunan padatuan paniniannya. Tu pang sababnya kadai-kadai sengseh di mana-mana haja kawa hidup lawas paniagaannya, asalkan ada orang Cina di situ.

Ulun handak manyambat tiga uting haja cara baubat warisan orang Banjar di sini. Amun diamalkan atawa dipalajari bujur-bujur mau haja bagus babanar. Kawa kaluko pulang diulah pagawian mancari duit tatambahan hagan siapa nang kapingin .

Sauting ulun handak mamadahkan cara baubat rambut hagan orang bibini nang disambat bakujamas ( mau haja banyak nang kada sudah mandangar atawa kada tahu langsung kayapa ulahannya ).

Bakujamas tu sama awan cara nang disambat oleh orang wahini ‘ basyimpo ‘ rambut. Amun orang bibini wahini , inya kada ngalih-ngalih pabila handak bakujamas rambut. Tulak haja ka kadai, ayuhak tunjuk napa haja ngaran-ngaran syimpo nang dikahandaki, sunyaan ada. Sunyaan bagus, ujar iklan TV !.

Tagal, orang bibini bahari amun handak bakujamas rambut, inya maulah saurang bahan-bahannya. Kada bangalih-ngalih tulak ka kadai atawa kaluar duit barang sakupang. Caranya, tulak dahulu bacari sabigi nyiur tuha dipohonnya. Imbah dikukur, diparah santannya dimasukkan ka napa-napa wadah . Santan tadi dihijakan samalaman sampai timbul kapala santannya.

Baesukan esuk sambil handak mandi, kapala santan tadi dikusai ka rambut di kapala saurang. Gosok ha rambut tu sampai daki-daki di kapala habis paculan tamasuk jua nang disambat ‘ kalimumur ‘ . Habis bakujamas, hanyar rambut di kapala tadi dibarisihi awan banyu barasih atawa boleh jua disabuni awan sabun mandi . Salasai hudah !…..

Kabaikannya bakujamas awan kapala santan tadi salain kawa mahilangkan daki-daki awan kalimumur di kapala, inya kawa mandinginkan kapala. Rambut gin kainak jadi tabal, hirang awan jadi baalum ikal mayang !

( Kapingin kaluko orang bibini amun rambut kayaitu ? ).

Sahuaran lagi cara baubat orang Banjar bahari disambat batimung. Batimung ni sama haja kaya nang disambat orang wahini ‘ mandi wap ‘. Tujuan batimung ni hagan mangaluarkan paluh awak. Bagus banar diulah tautamanya hagan orang nang gagaringan, lawas kada mau ampih-ampih. Bagus jua hagan awak sakitan tamasuk jua hagan mahilangkan lamak awak ( siapa orang lalaki nang parut manggalibir cubae batimung dirahati ! ).

Orang bahari amun handak batimung, bilang sutil banar gawiannya. Ambil sahalai tikar nang karas ( biasanya tikar purun ). Tikar tu dilipat bakurung ( bulat ), pintang patamuannya dijahit aangkalan haja ( jahit samantara ujar orang Malayu ) awan tali guni atawa pun awan tali bamban ( wahini kawa haja dijahit awan tali rapia ). Tinggi kurungan tikar nang dilipat tadi bagusnya saparas gulu orang nang handak duduk batimung di dalamnya kainak.

Hagan ramuan ubatan nang dimakan supaya manambah lakas paluh kaluar, kabiasaannya diulah bubur kacang hijau kada bagula. Diandaki uyah atawa garam sakadarnya haja di dalamnya. Diulah jua api parapinan, awan kakasai awak matan sarabuk sahang nang dibancuh awan bayu dingin, dijadikan wadak .

Orang nang handak batimung tadi makan dahulu bubur kacang panas sampai habis samangkuk. Sunyaan awaknya pulang diwadaki awan wadak sarabuk sahang. Imbah tu hanyar babuat ka dalam tikar balipat gulung nang diandak bacagat , duduk di babangkuan nang diandaki di dalamnya. Wayah tu nang bagusnya orang tadi bapakaian awan ‘ tuala ‘ atawa basalawaran salawar dalam haja . Hagan manukup supaya wap parapinan jangan kaluar matan muntung tikar tu, ditukupi inya awan kain tabal kaya gabang kaguringan atawa tapih babarapa lapis.

Jadinya, sunyaan awak orang nang handak batimung tadi baada di dalam tikar, cuma kapala hinggan gulu haja diluar mancangol ( amun dimasukkan sunyaan awak dalam tikar bagulung tadi, mau haja……mati kalamasan bila batimung ! ( Jangan sakali-kali diulah kayaitu lah ! ).

Bila orang tadi hudah babuat dalam tikar, cuma kapala hinggan gulu haja nang takaluar mancangol , hanyarlah orang lain mamasukkan api parapinan nang jabul baasap ka dalam tikar ( baapiklah, kaluko ada nang hangit ! ) . Tiring ha…..satumat haja manjarujuh paluh kaluaran kaya diparah , tahulah !. Orang lain di luar ( bini atawa sasaiapa haja ) wayah tu tolongilah manyapu paluh nang manjarujuh di muha awan di kapala orang nang batimung tadi. Paluh awak di dalam tikar hijakan haja inya kaluaran manjarujuh. Anggaran paluh hudah habis kaluaran ( tamasuk jua nang disambat orang paluh kuning ) hanyar orang tadi kaluar pada kurungan tikar. Tiring ha wayah tu , sunyaan bahagian awaknya bapaluh, limbui kaya orang imbah mandi .

Biargin hudah kaluar tikar, paluh kabiasaannya magun haja kaluar manjarujuh sampai lima anam minit lawasnya hanyar ampih. Wayah paluh hudah karing saurang, hanyar boleh mandi babarasih awak awan basabun.

Ujar orang bahari, batimung ni bagus diulah dua tiga bulan sakali. Supaya paluh nang kada kawa kaluar wayah kita bagawi hari-hari tu, dapat dikaluarkan pada awak bila batimung. Awak jadi sihat. Sunyaan jua sihat !.....

Sahuaran lagi, ada sauting cara orang Banjar baubat suara supaya inya nyaring awan didangar lamak mardu, tautama orang-orang nang ahli lagu atawa qasidah . Hagan pangatahuan orang wahini, wayah bahari amun ada orang baqasidah atawa disambat oleh sapalih orang balalan , suara orang tu kawa haja didangar sampai sapuluh rantai walau kada mamakai mekrofon !.

Napa patuanya supaya suara dapat kayaitu ? Caranya kanalah bacahar, atawa sapalih orang ada nang manyambat ‘ bagorah ‘. Imbah bacahar, makan kana bajaga, jangan aci sambarang haja. Nang padas-padas kada magan dimakan. Air batu atawa disambat orang sapalih banyu ais tapaksa baliwa manginum. Kanas masak , hampalan masak atawa anum sadang pancukan kanalah maniringkan orang mamakan haja !. Banyak lagi pamalinya nang lain-lain amun handak disambati…..

Di sini ulun kada kawa handak mamadahkan napa-napa ramuan hagan orang bacahar tu. Sababnya kada suah batakun awan kada suah jua maniring orang tangah maulah . Cuma, sahibar ulun ada suah umpatan bacahar sakali masa bubujangan bahari , nang diulah oleh kakawanan bagana di Simpang Lima. Ngarannya Mohd.Ali bin Rasidi ( wahini dimanakah inya bagana ? ).

Bacahar ni diulah ari malam atawa wayah ari kada hangat. Orang nang handak bacahar tadi pamulaannya tapaksa barabah batilantang, kapala di bantali. Orang lain pulang nang manitikkan banyu caharan babarapa titik

( maikut paaturan tatantu ) dalam luang hidung sampai inya masuk marasap karukungan. Napa rasanya ? Ooooi asa kada kawa handak dipadahkan. Asa kada handak lagi bacahar : Padas ada, padih ada…. Banyu mata gin umpat kaluar balilihan kaya orang manangis !.

Wayah tu jua hidung mula babanyu balilihan kaya hingus. Tagal pamali banar , jangan dipaus kaya mambuang hingus, tahulah. Tarus haja awak batiharap parak luang lantai atawa ada wadah khas. Wayah tu ‘ hingus ‘ tadi tarus balilihan matan hidung awan rukungan kita. Rasakan haja inya kaluar, parak batangah jam hanyar ampih - bagantung banyak atawa saikitnya landir sasaorang nang bacahar ( ujar orang sapalih, bacahar tu bagus jua diulah hagan orang nang ada bapanyakit rasdung ).

Imbah bacahar paubahan nang katahuan babanar, rukungan kada lagi asa balandir bila bapandiran . Suara gin hudah baubah mingsang ka hidung saikit ( kaya suara orang Arab lakunnya ! ). Bila hudah lawas bacahar , suara jadi sasain ringan bila basasambat awan suara sasain harat pulang !....

Jadiam dahulu. Batamuan pulang andudi amun ada kasawatan lain…..

1 ulasan:

hendri irawan berkata...

assalamualaikum, umpat mambaca nah, saurang matan amuntai, bagana di jakarta wayah ini.. malihat ulasan sampian bagus banar nah, bahasa banjar sampian kada banyak taubah wan bahasa kami di banua atawa di pahuluan, cuman tacampur-campur banarai wan bahasa melayu. salam wan papadaan di malaysia lah. assalamualaikum