Selasa, 9 Disember 2008

(25) - NGALIHNYA KAWITAN BATABANG HUTAN

Dicoret:
Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.
29 November 2005 / 27 Syawal 1426.


Kaya nang ulun sambat dalam ‘ artikel ‘ tadahulu, orang-orang Banjar nang datangan ka Sungai Ganal maulah bandang, kada sabarataan matan orang sugih. Banyak mambawa duit, kawa handak maupah gawian ka orang lain. Kabanyakannya datang sahibar mambawa saikit duit haja. Nang lainnya bujur-bujur datang bagawai aci pakai tulang ampat panggal sama-mata !.

Bahari siapa gancang bagawi, kawalah luas manabang hutan hagan diulah bandang. Siapa nang kada pati gancang, bapada-pada hajalah. Tabarung pulang masa tu sabalum mardeka , orang putih kada pati maharung banar inya ka siapa-siapa nang kapingin mambuka hutan saurang. Jadi ayu haja di mana handak manabang hutan. Barapa luas tanah nang handak diulah bandang.

Amun wahini, siapa mambuka tanah kada pati mangaruan, mau haja kada lawas datang polis ka rumah mancarie. Ka lokap pang guring bamingguan !. Amun banyak pulang nang maulah gawian tu, dicarienya pulang siapa nang manyuruh atawa nang jadi ‘ kapala ‘. Kapala tu lah nang tadahulu masuk ka dalam jel !.

Masa ulun halus kada pati baakal banar lagi , kawasan bandang di Sungai Ganal kada kaya wahini luasnya. Asa ulun tiap paritan ( kampong ) labih kurang sabatu atawa labih saikit nang diulah orang bandang. Salabihnya , hutan tabal badiri pang nang tatiring di hujungnya. Bamacam-macam kayu atawa tumbuhnan ada di situ.

Sapalih ngaran-ngaran kayu awan tumbuhan hutan nang ada di kawasan hutan Sungai Ganal magun ulun kaingatan : Kayu kampas, kayu mandarahan, kayu campadak, kayu banitan, kayu mahang, kayu pulai, kayu babi malas , kayu maranti , kayu madang, kayu ara, kayu birah, kayu karanji awan kayu halaban. Salain tu ada pulang pohon nibong, sardang , rotan awan walatung

Amun handak tahu salajurnya, orang Banjar bahari amun handak mambuka hutan hagan diulah bandang, pamulaan batamuan dahulu awan sidang di kampong atawa parit masing- masing. Imbah tu kainak hanyar sidang manantukan di petak hutan mana nang balum ada lagi bat siapa-siapa. Ujar bahari, adalah saikit ‘ pambari ‘ duit dijulung ka sidang bila hudah mandapat kabanaran mambuka hutan dalam kawasannya.

Bila hudah dipadahkan sidang pintang mana hutan nang boleh ditabang, hanyar orang tu ‘ marintis ‘ hutan , maulah lorong sampadan batujuan handak tahu hinggan mana tanah bat nya. Masa tu lah siapa nang anggaran gancang bagawi batabang hutan, marintis sampai saluas tiga ampat kaping tanah sakali arung.

Bila hutan hudah dirintis, tahu hudah bat saurang di petak mana, bamulalah orang tu bagawi manabangi hutan, salajurnya mamurun, manyalukut, maulah paparitan sampadan , maulah parit jalan , sampai jadi bandang kawa ditanami banih.

Pamulaan gawian, siapa nang handak manabang hutan tapaksa dahulu bagawi ‘ mambalukar ‘ bila imbah gawian marintis . Caranya mana-mana kayu halus atawa akar-akar kayu nang banyak barait di situ sini, ditabangi awan ditataki oleh saurang dahulu awan kapak handap , parang gaduk atawa awan kapak panjang. Mana-mana kayu ganal sampai tiga ampat pamaluk, dihijakan dahulu inya cagat di situ. Paraya ditabangi dahulu.

Amun handak tahu, gawian mambalukar hutan saluas sakaping bandang kaya wahini ( tiga ekar) mau haja lawasnya bilang babulan-bulan hanyar talah ( bagantung rajin atawa kulir tulak bagawi ). Bila kayu nang ditabangi tadi hudah matian atawa karingan, hanyar disalukut awan api masa angin gancang batampur. Gawian tu bilang baminggu-minggu pulang lawasnya.

Bila kayu-kayu hutan banyak nang hudah tasalukut, maka tatinggallah kayu-kayu ganal-ganal haja lagi cagat di situ. Masa tu lah hanyar orang Banjar maulah gawian manabang hutan aci badarau awan bubuhan sama saparit atawa kakawanan nang parak di situ.

Masa manabang kayu hutan bahari, kadada lagi bajual mesin panabang kayu kaya wahini. Sunyaan gawian aci ilai kapak haja . Amun ada kayu nang ganal sampai empat lima pamaluk , kayu tu pulang babanir dipohonnya, tapaksalah diulah dahulu ‘ araman ‘ ( kaya tangga disandar ka batang kayu hagan naik ka atas saikit – supaya batang kayu nang handak ditabang tu kada ganal banar kaya di bawah ). Araman tu bahanu diulah mau haja sampai bapuluh kaki tingginya pada tanah.

Amun handak manabang mana-mana kayu nang ganal banar, tapaksa bagawi manabang sampai badua batiga orang sakali arung. Manabang tu pulang ada caranya. Kada aci tabang kaya manabang pohon pisng haja, tahulah !. Ujar, sabalum kayu handak ditabang , tapaksa dahulu mancari arah mana laluan angin. Supaya kainak lakas kayu rabah bila ditolongi pulang oleh tampuran angin ka kayu nang handak ditabangi tadi. Salain tu, handak ditiring pulang pacangan ka mana arah handak dirabahkan kayu tadi. Supaya inya kawa manindihi kayu-kayu halus lain .

Maknanya, sabalum kayu paling ganal ditabangi, ditabang dahulu kayu-kayu sasadangan ganalnya nang parak kuliling di situ ( tagal kayu tu kada tarus ditabang sampai rabah – ditabang saparuh haja dahulu ). Bila kayu ganal rabah manindihi kayu-kayu sasadangnya tadi, sakali rabahan haja bilang parak batangah rantai luasnya hutan tarus jadi lingai. Masa tu lah halulungan orang nang manabang kayu tadi basurakan kasukaan, disahuti pulang oleh orang nang batabang hutan parak-parak di situ . Rame didangar, tahulah !.

Manabang sapohon kayu hutan nang ganal tu pulang lawasnya mau haja bahari-hari hanyar rabah ka tanah ( amun digawi saurang haja ). Sabalum tu, tapaksalah masing-masing mailai kapak panjang sampai takaluar ‘ paluh kuning ‘, ujar ! .

Tabarungan pulang, kawasan hutan di Sungai Ganal bahari kada suah ditabangi oleh orang mambalak kayu, kaya wahini ( masa tu kadada jalan harat hagan lori maangkut kayu balak kaluar. Kadada jua orang batukar kayu balak ). Jadinya, bilang banyak banar kayu-kayu ganal di hutan. Amun ganal sapamaluk haja, kada kakiraan lagi banyaknya dalam sakaping tanah.

Bila hutan habis ditabangi, kayu-kayu halus hudah matian awan hudah jua karingan dahan daunnya, hanyarlah boleh dipurun tarus disalukuti. Tagal amun handak tahu, kada sunyaan kayu habis tasalukut masa mamurun tu . Mana-mana kayu ganal , magun haja inya basulanggaran di situ sini. Amun tasalukut pun sahibar dahan awan rantingnya haja. Mana-mana kayu bangsa nang bagus, kaya kayu maranti atawa halaban atawa nang lain-lainnya, sapalih ditataki orang batangnya, dibalah awan gargaji panjang , hagan diulah tihang rumah, rasuk , galagar atawa hagan sarabanya nang parlu.

Mana-mana orang Banjar nang mambuka hutan, tagal magun lagi kada baisi rumah saurang, atawa bagana jauh pada tampat tu, mulalah inya maulah rumah popondokan di situ , supaya nyaman bila handak bagawi hari-hari. Baganalah di rumah situ awan anak bini sambil mambalukari tanah awan batanam ‘ kontan ‘ kaya jagung, kacang, tarung atawa sarabanya hagan sasayuran makan harian.

Sahuaran patut disambat di sini, bahari batas jalan lalu lalang matan sakaping tanah awan sakaping tanah bandang kada diulahkan oleh karajaan, kaya wahini. Jadinya, satiap kaping tanah siapa ampunya, tapaksalah mancangkol saurang baulah batas jalan. Orang nang subalah pulang manyambungi batas jalan di kawasan tanahnya. Kayaitu pang basambung-sambung, sampai ada batas jalan matan kuala parit sampai kahujung parit di situ. Bila hudah ada kapal korek kawa masuk ka parit tu, hanyarlah parit-parit awan batas tadi diganali awan ditinggie matan nang asalnya ( asa ulun diulah kayaitu dalam tahun 60 an ).

Sapanjang orang bagana di tanah nang hanyar dibuka tadi sampai kawa bujur-bujur diulah bandang ditanami banih , lawasnya mau haja sampai bapuluh tahun . Sapanjang masa tu sambil maulah bandang tiap tahun, sambil jua maulah paparitan kuliling tanah , maratakan tanah awan mancabuti tunggul kayu nang ada .

Bila masa hudah balalu sampai ampat lima puluh tahun andudui, hanyarlah bandang di Sungai Ganal harat kaya ditiring wahini. Baharga pulang amun dijual sampai baratus ribu ringgit sakaping ( kakanakan wahini inya kada tahu kayapa susah payah kawitan batabang hutan masa bahari, bila handak manjadikan bandang – Untung banar inya kada suah diigut pacat atawa awak baharang-harang manyalukut kayu hutanan ! ).

Tiada ulasan: