Selasa, 9 Disember 2008

(34) - MANYAPONG BURUNG PARAK BALUKARAN !

Dicoret:
Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.
26 Disember 2005 / 28 Zulkaedah 1426


Wayah orang kawasan Sungai Ganal batanan banih sakali satahun, bamacam-macam bangsa burung magun ada bagana di bandang. Di antara ngaran-ngaran burung nang ada wayah tu: Burung bururak, burung pucung tuli, burung sintar, burung buracak, burung tatapayan, burung balibis, burung bantiung, burung puyuh, burung siak, burung pipit , burung galam awan burung sarayap.

Bila wayah babandang dua kali satahun, banyak burung-burung nang disambat tadi hudah pupusan bakanya. Ulun manangguhi, punca burung-burung tu banyak hudah kadada lagi kada lain pasal rumpai di bandang wahini kada pati tabal , tamasuk jua sasalangan orang batanam banih samusim awan samusim, kada lawas sampai lima anam bulan kaya bahari

Kaadaan kayaitu mambawa burung-burung tadi kada kawa inya handak bahintalu salajur sampai baanakan di padang tagah. Bila kalalawasan wayahnya, kasudahannya bangsa burung tu gin sasain pupus awan habisan, sabangsa-sabangsa.

Wahini amun musim banih parak masak, jarang banar kita dapat maniring burung-burung siak atawa burung pipit badarak inya tarabangan, kaya wayah bahari. Tambah lagi amun handak maniring burung balibis bakunyung kaya itik di sala-sala rumpun banih nang hudah ganalan. Atawa burung bantiung bapatuk merah, juuk-juuk inya bacari balalang bajalan di padang tagah !

Di antara ngaran burung-burung nang disambat di atas, burung sintar, burung buburak, burung buracak awan burung pucung tuli banyak banar inya bagana di padang tagah di bandang . Burung-burung tu lah jua nang rahat banar kana pingkalungan orang bagarit burung di bandang wayah bahari, tahulah !.

Tagal wahini, ada pulang sabangsa burung hanyar nang ngalih ditiring wayah bahari, banyak inya bacari makan di bandang musim orang mambajak bandang. Burung tu, ngarannya burung putih atawa disambat jua burung bangau, awan burung kalayangan laut. Burung-burung tu bilang mimak banar inya awan orang nang bagawi mambajak bandang. Sapalih ada haja nang mairingi mesin bajak tulak ka mana-mana , pasal bacari hulat pamakanannya.

Di sini ulun handak mamadahkan sauting gawian atawa cara orang-orang Banjar di Sungai Ganal manangkap burung wayah ari malam. Gawian tu disambat manyapong burung ( salain ada cara lain mamasang jarat atawa pipikat ).

Banyak orang Banjar maulah gawian manyapong burung pabila wayah anak banih hudah mula ganalan di bandang. Wadahnya handak manyapong tu kabiasannya di babatasan atawa paranggan bandang haja. Sapalih ada jua di pinggir jalan panghujung kampong di tabuk-tabuk, nang kada pati banyak rumah orang di situ.

Sabalum manyapong , sauting jaring kaya lunta ganal dikancang batihang dua. Panjang jaring tu parak batangah rantai atawa labih. Tingginya pulang parak mandua puluh kaki. Jaring bahagian atas diulahkan sautas tali kawa dipingkuti matan di bawah, hagan manurunkan atawa malingkup jaring tadi bila-bila dikahandaki.

Bila jaring hudah dikancang ( kaya layar kapal layar ), hanyarlah orang-orang nang manyapong tadi maniup tutuak nang diulah matan paring tali, baganti-ganti. Amun handak tahu, bunyi tutuwak tu bujur-bujur kaya bunyi burung buburak. Bila panat saorang maniup tutuak, saorang pulang maniup.

Ujar habar , bila bunyi tutuak tu ditiup kada sing ampihan , tautama bila ari sasain tangah malam, banyaklah burung-burung buburak tarabangan datang tarus talanggar jaring nang dikancang tadi. Bila burung tu talanggar jaring, kana lakas-lakaslah tali di jaring bahagian atas tadi diturunkan. Wayah tu jua, burung-burung tadi gin tapuntal inya dalam jaring tarus kawa ditangkapi. Bila hudah habis diipie burung-burung tu, dinaikkan pulang jaring kaya asalnya. Kayaitu pang diulah babarapa kali…..

Amun handak tahu, wayah bulan kadap musim banih hudah parak tian laki, wayah tu pulang angin malam sasadangnya haja, kadangaran basasahutan orang manyapong burung di babarapa kampong nak parak-parak. Asa rame mandangarkan……..

Ada babarapa carita nang mambari takutan suah didangar matan orang nang tulak manyapong burung kada jauh awan hutan balukaran ( tampat banyak burung kaluaran bila ada orang manyapong parak situ ). Carita tu bulih jadi bujur, atawa sahibar manakutani orang lain supaya jangan tulak manyapong di situ !.

Ujar habar, bahanu bila hudah lawas manyapong banyak jua hudah pakulih burung, kada lawas tadangarlah bunyi harimau datang !. Napa lagi, masing-masing pada bukahan matan situ . Sapalih , awal-awal lagi ujar hudah manimbai burung nang dalam kurungan ka tampat bunyi harimau tadi…..Imbah tu, masing-masing bukahanlah dalam kadap kada aci mangulih lagi !.

Ada jua carita lain. Ujar, wayah-wayah tatantu orang manyapong bahanu ada ‘ banda ‘ ganal lalu tarabang marampuh jaring. Sampai baguyangan tihang jaring kiwa kanan dilanggarnya. Bila jaring digugurkan ka bawah, ditiring jaring tu ada barikit darah hidup !. Hantu kuyang lalu !........

Tagal ada carita nang mambari lilihan bila kita mandangarkan. Carita tu pasal orang nang handak maulah tutuak hagan manyapong burung. Carita ni ulun tahu matan saorang patuhan nang bakadai di kuala Parit Sambilan. Ngaran hidin Akob ( kami manyambat hidin Tokeh Akob – hudah maninggal lawas ).

Ari tu ulun tabarung tulak ka kadai Tokeh Akob baesukan, sahibar handak mamandir awan kakawanan salajur babatutukar barang nang di suruh umak manukar di kadai. Bila sampai ka situ, gigir babarapa orang di kadai tu mamandir tamasuk jua Tokeh Akob tadi. Sapalih ada nang tatawaan !.

Bila ulun batakun kanapa gigir, ada nang manyambat pasalnya Tokeh Akob kahilangan hulu pingkutan panyapu rotan nak diulah matan paring Cina, diandak hidin di luaran kadai malam tadi, rupanya ditatak orang hagan diulah tutuak sapong !.

Rupa-rupanya, ujar Tokeh Akob hidin rahat hudah kahilangan hulu panyapu rotan nang diulah matan paring Cina , bila kalumpanan mamabawa masuk ka dalam kadai. Cumanya, bahanu sahibar ditatak orang saikit haja. Tagal kali ni, bilang handak habis sunyaan hulu pingkutannya !.

Di situlah ulun hanyar tahu, rupa-rupanya ujar paring Cina nang dicuntan , maikut sasarahnya bagus diulah hagan tutuak manyapong burung . Matan talalu banar kada patutnya gawian kayaitu !…..

Wahini orang Banjar di Sungai Ganal kada lagi manyapong burung kaya bahari. Pasalnya burung di bandang hudah kada pati ada lagi ( kaya jua iwak di bandang, wahini hudah kadada lagi…. ). Amun ada gin orang manyapong burung, bilang jarang-jarang banar kita tahaga . Ujar habar, orang manyapong wahini kada lagi mamakai tutuak buluh Cina. Tagal aci pakai kaset haja, maniru kaya bunyi burung buburak tu ( Maklumlah, wahini wayah orang hudah mamakai internet, napa ! ).

Tiada ulasan: