Selasa, 9 Disember 2008

(29) - BALAMPAH BALAJAR MANULIS

Dicoret:
Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.
06 Disember 2005 / 04 Zulkaedah 1426



Suahlah mandangar sambatan balampah ?. Kakanakan Banjar di Sungai Ganal wahini mau haja kada suah mandangar, atawapun jarang-jarang banar inya disambat orang. Pasalnya, gawian balampah tu wahini hudah kada diulah orang lagi napa. Tagal, amun orang-orang Jawa sapalihnya magun haja ada maulah gawian balampah tu . Cumanya sambatan dihurupi dalam basa Jawa awan sambatan ‘ pati geni ‘.

Balampah tu gawian kada sing guringan salawas samalaman sambil ada babacaan atawa ulahan nang ditantukan. Atawa kada guring awan kada makan nginum langsung, salawas samalaman atawa labih, imbah tu ada pulang tujuan-tujuan nang tatantu dikahandaki.

Amun orang Jawa, maulah gawian ‘ pati geni ‘ batujuan handak manuntut ilmu gancang , pawanian atawa nang lain-lain lagi. Pati geni yang diulahnya tu pulang ada basyarat awan bacaan-bacaan tatantu nang musti dibaca sapanjangan .

Balampah hagan orang Banjar pulang, parak sama haja awan pati geni orang Jawa tadi . Ada basyarat-syarat nang musti diulah awan ada bacaan-bacaan pulang nang musti dibaca sapanjangan balampah tu . Gawian balampah orang Banjar ni pulang sama haja hukumnya di dalam agama Islam kaya pati geni nang diulah orang Jawa, ada nang bagus ( kada khurafat – dosa ) ada jua nang kada bagus awan mau haja inya mambawa kagawian syirik – Na’auzu billah minzalik ( minta dijuahkan ).

Ulun manyambat di sini tantang balampah bukan artinya ulun tahu banar atawa suah maulah gawian tu. Kada !. Cumanya ulun handak mamadahkan sahuaran , kayapa orang-orang Banjar bahari kada suah hidin tulak ka sakulah atawa balajar mamondok, tagal ada nang bisa mambaca awan manulis huruf-huruf Jawi, tamasuk jua bisa mambaca Quran awan kitab-kitab ilmu agama nang disambat orang wahini ‘ kitab kuning ‘.

Di Sungai Ganal, bahari habarnya banyak orang tuha Banjar kita nang bisa manulis awan mambaca huruf Jawi, sama ada lalakian atawa bibinian , tagal hidin tu kada suah wayah kakanakan tulak balajar ka sakulah atawa mamondok ( asa heran kaluko kita ! ).

Salah saorang nang kayaitu , kawitan lalaki ulun ( arwah hudah parak 40 tahun labih ) . Ulun mamadahkan ni pulang kadaah bapiragahan atawa baungah lakunnya ulun matan katurunan orang pintar, cumanya sahibar handak mancaritakan labih lilip lagi tantang gawian balampah ni . Kawitan lalaki ulun ni, hidin kada suah tulak balajar ka sakulah atawa balajar mamondok kaya kabanyakan orang lain. Sababnya hidin wayah kakanakan aur manolongi kawitan maulah kabun haja di Kampung Lubuk Sipat , Pontian, Johor ( katurunan orang miskin napa ), Jadinya, kada sawatan handak tulak balajar di mana-mana.

Cumanya , bila hidin hudah ganal marunggau timbul asa kapingin handak balajar manulis mambaca, pasal maniring banyak orang lain bisaan mambaca surat habar. Tagal kayapa handak mambaca manulis , amun kada tahu huruf alif, ba, ta ?. Sudah-sudahnya, hidin ada mandangar habar ujar, matan kakawanan nang manyambat ada saorang lalabaian bangsa Bugis di kawasan pakan Banut, Pontian ( kawasan situ saja banyak orang Bugis bagana sampai wahini ) , ngarannya disambat orang di situ Haji Makah .

Ulun kada pati tahu banar napa-napa syarat handak balampah tu. Sababnya kawitan lalaki wayah mamadahkan tu ulun magun kada pati baakal ( lagipun kada tapikir wayah tu handak maulah ‘ blogs ‘ bila hudah ganal kaya wahini ! – Kayapa handak tapikir pakara nang 40 -50 tahun di hadap leh….Amun tahu, saja pintar banar ! ). Jadinya, napa nang disambat kawitan, aur mahiihkan mamanjang haja. Kawa wani batakun-takun !. Napa nang disambat hidin, kayaitulah nang ulun padahkan di sini.

Ujar kawitan lalaki ulun , pamulaan hidin baguru ka Haji Makah, suah hidin di suruh duduk baparak, imbah tu disuruh pulang barabah intang pahanya. Dipusutinya pulang gulu awan kapala kawitan lalaki ulun bagamat ( boleh jadi masa tu salajur ada babacaan tatantu ) . Ujar kawitan lalaki ulun, tangah dipusuti tadi kada lawas imbahan hidin tarus taguringan !. Ujar hidin lagi , hidin tabangunan pada guring tu bila mandangar orang lain( kakawanan sapangajian ) aur galagakan tatawa sabarataan ( mananawakan hidin taguring tadi napa ! ).

Cara balampah nang diulah oleh Haji Makah ka anak murid hidin tamasuk kawitan lalaki ulun jua, sabarataan anak murid dijulungi sauiting pensil awan karatas. Ada pulang potongan ayat-ayat Quran nang disuruh ka anak murid sabarataan maniru tulisannya sabarapa banyak, salawas samalaman kada guring-guring !.

Ujar kawitan ulun, imbah balampah tadi hanyarlah hidin awan kakawanan lain diajari mangaji Quran oleh Haji Makah. Al hamdulilah, kada lawas imbah balampah awan balajar mambaca Quran hari-hari , hidin pun tahulah manulis Jawi, kawa jua mambaca surat habar cara bajuju-juju dahulu, awan kawa jua hidin umpat balajar mambaca ‘ kitab kuning ‘ kaya orang lain.

Tagal, tulisan kawitan lalaki ulun tu kadalah bagus banar khatnya. Sahibar kawa dibaca orang lain haja ( ulun ada maniring coretan hidin dalam babarapa buah kitab kuning nang hidin suah umpat balajar). Salain tu hejaannya pulang kada kaya hejaan orang wahini. Hejaan nang hidin tulis kaya kabanyakan hejaan dalam kitab kuning tu pang jua. Contohnya, amun maheja ‘ kami ‘ , ditulis hidin awan tulisan Jawi : kaf- alif- mim, sambatan ‘ bumi ‘ pulang ditulis awan : ba- wau- mim ( amun orang wahini mambaca mau haja disambatnya ‘ bom ‘ ! ).

Balampah nang ulun padahkan di atas tadi , salah sauting gawian balampah nang dikira bagus. Pasalnya batujuan handak balajar manulis mambaca. Ada lagi babarapa gawian balampah orang Banjar nang ulun suah mandangar matan orang nang mamadahkannya atawa suah maulah saurang, tagalnya, gawian tu batujuan kada bagus ( manyalahi hukum agama Islam ).

Di bawah ni ulun handak mamadahkan sauting cara balampah nang dikira salah atawa boleh mambawa kagawian syirik (?), supaya dapat tahu labih lilip lagi.

Ulun handak mamadahkan sauting gawian balambah batujuan handak manikam nombor ekor atawa disambat jua ‘ maangkong ‘ ( dalam tahun 50an sampai ka akhir tahun 60an gawian manikam nombor ekor ni banyak diulah oleh orang Banjar kawasan Sungai Ganal ( sapalih orng nang jahil ilmu agama – kada pulang mau batakun atawa balajar ! ). Salain tu, ada jua orang nang mahir dalam gawian ‘ tukang angkong ‘ . Sapalih ada jua nang tulak balampah saurang dipohon pisang manggala batujuan mandapat nombor ekor…..

Carita nang ulun suah mandangar tantang balampah di pohon pisang manggala tu labih kurang kayani : Siapa nang handak balampah, tapaksa mancari dahulu pohon pisang banyak bigi nang disambat pisang manggala . Carie pohon nang handak babuah hanyar takaluar tungkulnya. Di malam-malam tatantu, orang nang handak balampah tadi kana tulak kapohon pisang tadi, tungkul pisang nang balum kaluar tu diikati ( dililit ) awan tali

( lakunnya supaya jangan inya dapat malarak ). Hujung tali dilabihi, hagan dipingkuti matan di bawah.

Balampah dipohon manggala tu kada magan bakawan. Saurangan haja !. Samalam-malaman , hujung tali paikat tungkul pisang manggala nang dipingkuti di tangan tadi , ditarik-tarik bagamat sambil bapadahan : Amun kada datang-datang ‘ panunggu ‘ pisang manggala ni, kada ku lapaskan paikat tungkulnya sampai ari kiamat ! ( umai…matan talalu banar sasambatan tu ).

Ujar habar, bila diulah kayaitu samalam-malaman, kalawasannya kainak datang saekung ‘ makhlok ‘ panunggu tungkul pisang manggala . Bila inya datang, jangan bukah !. Wayah tu musti wani bahadapan tarus maulah janji awan makhlok tadi : Amun kada mambari nombor ekur nang handak kaluar kainak, kada dilapas ikatan tungkul tu !. Ujar habar jua…..amun orang nang balampah tu wani maulah kayaitu, dapatlah pahabaran napa nompor ekor nang kaluar kainak. Amun tidak……bukah mancicing pang sampai talanggar sarabanya ! ( matan bungol banar gawian tu , tamasuk gawian syirik ! ) .

Imbah tu, amun diulah samalam kada jua datang panunggunya, kana ulah pulang malam nang lain andudi. Atawa bacari pulang tunggul pisang manggala nang lain ( kaluko panunggunya hudah mati napakah…. ).

Salain tu, ada jua gawian balampah nang batujuan supaya suara harat atawa rupa jadi harat dirindangi orang lain. Pendeknya, ada bamacam-macam cara balampah awan tujuannya nang suah diulah orang Banjar. Tagal, wahini ‘ ilmu ‘ kayaitu hudah kadada lagi diulah orang , pasalnya nang tukang ajari hudah matian sabarataan……

Tiada ulasan: