Selasa, 9 Disember 2008

(22) - ADAT MAMBARI PIDUDUK

Dicoret:
Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.
21 November 2005 / 19 Syawal 1426.


Sabalum ulun mamadahkan adat mambari piduduk nang diulah orang Banjar Sungai Ganal, ulun handak mambawae kulaan nang mambaca ‘ artikel ‘ ni hagan mangatahui dahulu kayapa cara-cara kahidupan orang Banjar bahari. Matan situ kainak hanyar kita kawa tahu kanapa makanya diulah adat mambari piduduk tu.

Ulun mamadahkan, bilang sabarataan orang Banjar nang datangan ka Sungai Ganal bahari asalnya datangan matan tampat lain. Ada nang datang matan Bagai Sarai, datang matan Sungai Manik, ada jua nang datang matan di kawasan orang Banjar di nagri Johor. Amun nang taparak, datang matan Gaduma ( Bagan Nakhoda Omar – BNO daerah Sabak Bernam ). Sabarataan hidin tu datang bujur-bujur handak mancari nafkah malalui gawian babandang banih. Sabarataan hidin tu jua datang ka Sungai Ganal , masing-masing pulang kadada mambawa harta ( duit ) nang banyak . Jadi, hangan jangan takaluar duit samasa bagawi mambuka hutan balukar maulah bandang banih, diulahlah atawa bapakatlah sabarataan supaya sunyaan gawian diulah cara badarau haja , awan papatuhan atawa kulaan nang taparak di situ .

Lain banar caranya kaya wahini….. Ditakdirkan, wahini amun ada nang bapacang handak maulah gawian bandang cara badarau kaya bahari, mau haja kadada saekung nang datangan . Tagal amun aci upah, Insya Allah ada haja nang hakun maambil upah….. Sabab tulah ada orang nang manyambat, wahini gawian babandang kadada nang kada mamakai duit lagi . Sifat hakun badarau hudah mati, ujar.

Bila adat badarau banyak diulah orang Banjar dalam macam-macam pagawian, kaya masa baaruhan , masa manajak, masa mananam, masa mangatam, masa mairik banih awan macam-macam lagi gawian lain, tagal bila sampai haja ka gawian nang tapaksa diulah oleh saorang haja, makanya mau kada mau adalah diulah saikit pambarian ka orang nang manggawi tadi nang disambat oleh orang bahari ’ganti titik paluh’.

Handak dibari duit, sasamaan kada pati baduit ( sasamaan datang marantau baulah bandang napa ). Jadinya diulahkan ‘ piduduk ‘ hagan dibari ka orang yang maulah gawian tadi, tanda mangganti titik paluh atawa kapanatan awak hidin.

Nah, paham hudah kaluko kanapa makanya orang Banjar maulahi awan napa tujuan piduduk tadi ?. ( malahan orang Jawa awan Malayu gin ada jua maulah kayaitu – cumanya balainan bandanya nang dijadikan piduduk

tadi ).

Gawian-gawaian orang Banjar nang biasanya ada piduduk antaranya, mahias pangantin ( tukang andam ), tukang sunat – hagan anak lalaki atawa anak bibini, maajar mangaji Quran, bidan paranakan, bidan paurutan awak, tukang baca talkin orang mati, tukang nikahkan orang kawin ( bahari kadada Jabatan Agama Islam maulah paaturan kaya wahini - tukang nikah dapat elauan ), tuan-tuan guru di kampungan, tamasuk jua katuha tukang masak aruh pangantinan.

Ulun kada kawa handak manyambati napa-napa barang nang diulah piduduk tu sauting-sauting, pasalnya ulun gin kada pati tahu banar

( magun kada pati baakal lagi masa tu ). Cuma di sini ulun mamadahkan sahibar mana nang ulun suah maniring kawitan paninian maulahnya

( amun sasiapa nang hadak maulah ‘ kajian ‘ nang lilip, ayu haja datang ka Sungai Ganal. Batakun ka paninian padatuan orang Banjar Sungai Ganal nang magun lagi hidup ).

Sacara kasarnya, piduduk nang dibari ka orang nang maulah gawian kaya tukang sunat, guru mangaji Quran awan nang lainnya, inya diulah matan barang-barang makanan harian. Contohnya, baras, gula, uyah/ garam, bawang, nyiur bulat, cabai karing, asam Jawa , tamasuk jua kain putih atawa kain hirang sahela dua awan lading halus – pisau lipat. Sapalih ada jua nang manambahi piduduk tadi awan duit pulang. Ada sapalih gawian , kaya piduduk hagan tukang paurutan awak, diumpatkan jua jarum awan banangnya ka dalam barang-barang piduduk nang disambati tadi.

Barang-barang nang dijadikan piduduk tadi masing-masing ada pulang ‘ rahsia ‘ atawa saolah-olah jadi pangarasnya . Kaya carum awan banang dijadikan piduduk, rahsianya ujar supaya panyakit yang dibuang tadi kada datang lagi – kana jahit (?). Bacaan tatawar panyakit pulang jadi landap , kawa malawan panyakit. Sapalih ada jua piduduk tu dibari supaya sapadan awan hajat. Contohnya, dibari baras , supaya panyakit lakas jadi waras. Dibari uyah/garam supaya tatawar jadi masin . Dibari gula, supaya manis – manis kaya gula jua !. Dibari lading halus , supaya ilmu landap kaya lading jua.

Amun diitihi babanar, adat orang Banjar mambari piduduk tu kadalah sabujurnya handak dijadikan ‘ balasan gawian ‘ banar. Cuma inya diulah kaya tanda batarima kasih ka orang nang manolongi tadi ( kaya ulun sambat dipamulaan tadi, sabab handak mambari duit, kadada baduit ).

Tagal bila adat mambari piduduk tu diulah oleh sabarataan turun manurun, jadinya ditiring kaya ‘ wajib ‘ pulang inya diulah oleh sasiapa haja. Amun kadada barang-barang nang hudah ditantukan tadi, makanya piduduk tadi jadi kaya ‘ kada sah ‘ atawa kada ditarima oleh adat. Sahuaran lagi, ada pulang nang baanggapan bila kada diulah piduduk, inya manyalahi ‘ hukum adat ‘ paninian padatuan bahari.

Ulun manangguhi, pasal nang disambat tadilah makanya ada orang Banjar baiya-iya banar maulah piduduk hagan tiap-tiap gawian nang disambati tadi. Amun kadada pididuk, disambat kada tahu adat Banjar, ujar ! ( padahal, hukum adat tu kada kana mangana awan hukum syarak / agama nang kada boleh diubah atawa dibantah ). Jadinya wadaan ulun dalam pakara ni , amun masa wahini orang kada lagi mambari piduduk kaya bahari, tagal hudah diganti sunyaan awan duit haja, asanya boleh haja diulah…..

Lagipun amun diitihi babanar, labih banyak orang suka manarima duit haja babanding awan barang-barang piduduk kaya bahari. Cuba kita bayangkan, mana nyaman mambawa piduduk duit dua tiga puluh ringgit, babanding awan mambawa barang-barang kaya baras sacupak dua, gula sakati, uyah/ garam sabungkus, jarum awan banangnya sabilah, nyiur bakulit sabigi awan macam-macam lagi ?

Walau kaya apapun, kasimpulannya orang Banjar saja tahu mambalas budi orang lain nang manolongi gawiannya……Kita nang diparanakkan jadi orang Banjar bilang patut babanar baungah awan adat paninian padatuan bahari !.

Tiada ulasan: